Żyjemy w świecie pełnym bodźców, nadmiaru informacji, ale też w rzeczywistości bardzo niestabilnej, co dobitnie pokazała pandemia. Na co dzień wielu z nas musi więc na bieżąco dostosowywać się do zmiennych warunków i przebywać w przestrzeniach fizycznych i online, które wymagają angażowania wielu zmysłów. Ale dla osób z autyzmem to wszystko jest o wiele trudniejsze. Jakie są ich potrzeby, także te związane z korzystaniem z technologii?
Osoby ze spektrum autyzmu są wśród nas. Często to współpracownicy, dzieci, które chodzą do szkoły wspólnie z pociechą lub po prostu znajomi. Dziś jest już znacznie lepsza świadomość występowania spektrum i znacznie częściej się je diagnozuje, choć dokładne przyczyny jego występowania nie są znane.
Mówi się jednak o tym, że spektrum autyzmu w wielu przypadkach nie jest szczególnym ograniczeniem, a raczej pewną cechą, a nawet zaletą. Bo takie osoby są zwykle ponadprzeciętnie inteligentne i świetnie odnajdują się w określonym typie zadań. O ile oczywiście zostaną im zapewnione odpowiednie warunki (także od strony technologicznej), a otoczenie będzie miało świadomość tego, czym właściwie jest autyzm.
Osoby z autyzmem mają szczególne potrzeby, które można streścić w następujący sposób:
Osoby ze spektrum autyzmu lubią schematy, utarte wzorce postępowania, rutynę i ograniczone angażowanie bodźców. Autystycy świetnie czują się w zadaniach, które wymagają zachowania określonych reguł. Zatem przestrzeń do pracy, uczenia się i w ogóle codziennego funkcjonowania, musi te potrzeby uwzględniać.
Praca z robotami? Jak najbardziej.
Programowanie? Świetna opcja. Szczególnie że takie osoby analizują w sposób bardzo drobiazgowy, zwracają uwagę na detale i mają inne priorytety niż reszta zespołu.
Bezpieczne, przewidywalne scenariusze nie powodują w nich napięcia, dlatego konieczne jest „usunięcie pewnych przeszkód psychologicznych i zaadaptowanie otoczenia za pomocą kodów, które charakteryzują się konkretnością i łatwością postrzegania (w przeciwieństwie do subtelnych znaków niewerbalnych), zawierające niewiele elementów (Tamarit, De Dios, Domínguez, and Escribano, 1990). Osoba z ASD potrzebuje wizualnego wsparcia w komunikacji i zwykle w tym celu używa się piktogramów lub fotografii przedmiotów, ludzi itp. Środowisko powinno być w stanie przyjąć te formy komunikacji, wyznaczając im lokalizację i integrując z resztą otoczenia. Na przykład kodowanie kolorami różnych elementów może pomóc w poprawie komunikacji.
Jeśli pewne warunki środowiskowe nie zostaną spełnione, osoba ze spektrum autyzmu może zachowywać się niekiedy w sposób niezrozumiały dla otoczenia: żywo gestykulować, krzyczeć, ruszać się lub wyrażać w nietypowy sposób, a nawet przejawiać autoagresję.
W kontekście pracy zespołowej trzeba mieć na uwadze, że osoby ze spektrum dużo gorzej znoszą kontakt z innymi osobami. Zwykła rozmowa na neutralne tematy sprawia im sporo wysiłku. Można zauważyć, że są to osoby cechujące się tendencją do spędzania czasu w swoim własnym towarzystwie
Osoby borykające się z zaburzeniami autystycznymi mają też specjalne wymagania proksemiczne. Doświadczenia australijskich specjalistów mówią jasno o tym, że dzieci autystyczne dużo lepiej czują się w klasie, której fragment oddzielono od reszty specjalną szybą. Przez to, że dociera mniej bodźców, uczniowie ze specjalnymi potrzebami mogą lepiej i bardziej efektywnie uczestniczyć w zajęciach. Dzięki systemowi Nazca będzie to możliwe bez fizycznego izolowania dzieci.
Na polskim przykładzie widać też potrzebę planowania w marketach tzw. godzin ciszy. W takich sieciach sklepów jak Lidl czy Auchan w tygodniowym harmonogramie znajduje się jedna godzina przeznaczona wyłącznie dla autystyków: z przyciszoną muzyką, z bardziej stłumionym oświetleniem. Po to, by osoby ze spektrum autyzmu miały kontakt z mniejszą ilością bodźców naraz i nie były zdezorientowane.
W szkołach świetnie sprawdzają się sfery sekwencjonowane, czyli podzielone pod względem występowania bodźców wywołujących nadwrażliwość sensoryczną. Przykładem są pokoje ciszy z małym ich natężeniem, z których wychodzi się do holu o nieco większym wymiarze hałasu i światła. Znów: rutyna i powtarzalność. Autystyk wie, gdzie może się spodziewać głośniejszych dźwięków, i gdzie może się od nich odciąć, gdy ma taką potrzebę.
Dziecko zdiagnozowane często przychodzi do szkoły z opinią z poradni psychologiczno-pedagogicznej, w której jest napisane, by placówka zapewniała “właściwe warunki” funkcjonowania takiego ucznia w szkole. Problem polega jednak na tym, że nie wiadomo dokładnie, co to oznacza.
W praktyce niewiele szkół (chyba, że są to szkoły integracyjne lub specjalne) wdraża ułatwienia dla dzieci ze spektrum autyzmu. Brakuje wiedzy i narzędzi w kontekście architektury czy rozwiązań technologicznych. Tym bardziej pomocne są zatem takie systemy jak Nazca, które mogą wspierać i ulepszać te procesy i obszary, które dotychczas z różnych względów były ograniczone.
Technologia powinna odwzorowywać rutyny życiowe osoby ze spektrum autyzmu i pełnić nadzór nad schematami dostosowanymi do konkretnej osoby. Musi też oferować przyjazny interfejs, który będzie zrozumiały i przewidywalny oraz dawać funkcjonalność sterowania “ulubionym zmysłem”: głosem, dotykiem. Dla rodziców dziecka z opisanym spektrum coś takiego jak Nazca pomoże zrozumieć, jakie są rzeczywiste potrzeby ich pociechy i w jakim środowisku (np. głośna muzyka w domu), o jakich godzinach, zachowanie malca się zmienia.
Więcej o tym, jakie są realne możliwości wdrożenia systemu Nazca dla wsparcia dzieci i młodzieży szkolnej ze spektrum autyzmu, przeczytasz w naszym drugim artykule z tej serii.
(oddanych głosów: 5 średnia: 4,80 z 5)
Loading...
